สามก๊ก เป็นวรรณคดีซึ่งแปลมาจากนิยายอิงพงศาวดารจีน เดิมเป็นเรื่องที่เล่าสืบต่อกันมาในประเทศจีน ต่อมาในสมัยราชวงศ์ไต้เหม็ง จึงมีปราชญ์จีนคนหนึ่งชื่อว่า ล่อกวนตง คิดแต่งสามก๊กขึ้นเป็นหนังสือ ความยาวทั้งหมด ๑๒๐ ตอน ความเริ่มในปี พ.ศ. ๗๑๑ พระเจ้าเลนเต้ทรงเป็นกษัตริย์ที่ปราศจากความสามารถ หลงเชื่อถ้อยคำยุยงจากขุนนางและผู้ที่แสวงหาผลประโยชน์ ประเทศจีนจึงแตกแยกเป็นก๊กเป็นเหล่า ก๊กที่สำคัญคือ จ๊กก๊ก (เล่าปี่) วุ่ยก๊ก (โจโฉ) และง่อก๊ก (ซุนกวน) ทั้งสามก๊กทำสงครามแย่งชิงอำนาจกัน บ้านเมืองเกิดกบฏ ราษฎรได้รับความเดือดร้อนทั่วทุกหย่อมหญ้า จนกระทั่งปี พ.ศ. ๘๒๓ ปีที่ ๑๖ ในรัชกาลพระเจ้าจิ้นอู่ตี้ (สุมาเอี๋ยน) ประเทศจีนจึงได้กลับมารวมกันเป็นปึกแผ่นอีกครั้งหนึ่ง
ส่วนเรื่อง สามก๊ก ฉบับภาษาไทยนี้ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยาพระคลัง (หน) เป็นผู้อำนวยการแปลจากหนังสือนิยายอิงพงศาวดารของจีนเรื่อง สามก๊กเอี้ยนหงี (ซันกั๋วเอี่ยนอี้) เรื่อง สามก๊ก ฉบับที่เจ้าพระยาพระคลัง (หน) แปลนี้ วรรณคดีสโมสรได้ยกย่องให้เป็นยอดความเรียงเรื่องนิทาน เพราะเนื้อความที่แปลนั้นชัดเจน สำนวนภาษาไพเราะสละสลวย เป็นต้นแบบการแปลหนังสือนิยายอิงพงศาวดารจีนและบันเทิงคดีเรื่องอื่นๆ อีกทั้งเป็นต้นเค้าของวรรณคดีไทยบางเรื่อง และมีผู้นำมาแต่งเป็นบทร้องในเพลงไทยหลายตอน นอกจากนี้เรื่องสามก๊กยังให้ความรู้ด้านการปกครอง การทหาร และตำราพิชัยสงคราม ซึ่งถือว่าเป็นประโยชน์แก่ราชการบ้านเมือง ด้วยเหตุนี้เรื่อง สามก๊ก จึงนับเป็นวรรณคดีที่ทรงคุณค่ายิ่ง